Tình hình xử lý rác thải tại Việt Nam – Tại sao vẫn còn “rối”?

Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn về rác thải, vấn đề “nhức nhối” dai dẳng và chưa có lời giải thỏa đáng. Lượng rác thải khổng lồ gia tăng chóng mặt, hệ thống thu gom và xử lý còn nhiều hạn chế, ý thức người dân chưa cao – tất cả tạo nên một bức tranh “ảm đạm” về thực trạng xử lý rác thải tại Việt Nam.

Theo thống kê, mỗi ngày Việt Nam thải ra hơn 80.000 tấn rác thải sinh hoạt, con số này dự kiến sẽ tăng lên 133.000 tấn vào năm 2030. Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ rác thải được thu gom và xử lý đạt chuẩn chỉ chiếm khoảng 60%, phần lớn còn lại bị chôn lấp hoặc thải ra môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng.

Hệ thống thu gom và xử lý rác thải ở Việt Nam hiện nay chủ yếu dựa vào các bãi chôn lấp, phương pháp này tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho môi trường như ô nhiễm nguồn nước, đất đai, khí thải độc hại. Bên cạnh đó, số lượng nhà máy xử lý rác thải hiện đại còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu xử lý ngày càng tăng.

Thói quen xả rác bừa bãi, thiếu ý thức phân loại rác thải của người dân cũng là một nguyên nhân khiến cho vấn đề rác thải thêm “rối”. Nhiều người dân chưa hiểu được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, dẫn đến tình trạng xả rác bừa bãi, vứt rác không đúng nơi quy định.

Nguyên nhân khiến bài toán rác thải “vẫn còn rối”

Có nhiều nguyên nhân khiến cho việc xử lý rác thải ở Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn, trong đó có thể kể đến:

• Thiếu quy hoạch tổng thể về quản lý rác thải: Chưa có quy hoạch bài bản về việc thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải trên phạm vi cả nước. Việc phân cấp quản lý rác thải chưa hợp lý, dẫn đến tình trạng chồng chéo, thiếu trách nhiệm.
• Hạ tầng thu gom và xử lý rác thải chưa đáp ứng: Thiếu các nhà máy xử lý rác thải hiện đại, thân thiện với môi trường. Hệ thống thu gom rác thải chưa được đầu tư đầy đủ, đặc biệt là ở khu vực nông thôn.
• Hạn chế về nguồn lực tài chính: Kinh phí dành cho công tác xử lý rác thải còn hạn hẹp. Việc huy động vốn từ khu vực tư nhân còn gặp nhiều khó khăn.
• Thiếu nhân lực có chuyên môn: Thiếu cán bộ quản lý, kỹ thuật viên am hiểu về lĩnh vực xử lý rác thải. Năng lực đào tạo nguồn nhân lực cho ngành xử lý rác thải còn hạn chế.
• Ý thức cộng đồng chưa cao: Nhiều người dân còn xả rác bừa bãi, thiếu ý thức bảo vệ môi trường. Chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cá nhân, tổ chức trong việc xử lý rác thải.
• Chưa có chế tài xử phạt nghiêm minh: Các quy định xử phạt vi phạm về hành vi xả rác thải chưa đủ sức răn đe. Việc xử lý vi phạm còn gặp nhiều bất cập, thiếu đồng bộ.

Hậu quả của việc xử lý rác thải chưa tốt – Âm ỉ những nguy cơ tiềm ẩn

Việc xử lý rác thải chưa tốt đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho môi trường, sức khỏe con người và nền kinh tế.

• Ô nhiễm môi trường: Rác thải thải ra môi trường gây ô nhiễm nguồn nước, đất đai, không khí. Nguy cơ bùng phát dịch bệnh do ô nhiễm môi trường.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe con người: Gây ra các bệnh về đường hô hấp, tim mạch, ung thư. Tác động tiêu cực đến sự phát triển của trẻ em.
• Ảnh hưởng đến du lịch và kinh tế: Hình ảnh môi trường ô nhiễm rác thải ảnh hưởng đến du lịch, thu hút khách quốc tế. Gây thiệt hại về kinh tế do chi phí khắc phục ô nhiễm môi trường.
• Nguy cơ lũ lụt, sạt lở đất: Rác thải ứ đọng gây tắc nghẽn cống rãnh, kênh mương, dẫn đến nguy cơ lũ lụt, sạt lở đất, đặc biệt là vào mùa mưa.

Tính cấp thiết cần xây dựng, quy hoạch thông minh điểm xử lý rác

Xây dựng và quy hoạch các điểm xử lý rác thông minh đang trở thành một nhu cầu cấp thiết tại nhiều địa phương trên cả nước. Các chuyên gia đã nhận diện rằng hiện nay, các tỉnh/thành phố đều đang thiếu một kế hoạch quy hoạch đồng bộ về các khu xử lý rác. Điều này gây ra sự không hiệu quả trong việc xử lý và thu gom rác thải, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia đề xuất một phương pháp 3 bước:

• Bước 1: Mỗi tỉnh/thành phố cần phải xây dựng một bản đồ quy hoạch thông minh về các điểm xử lý rác, trạm thu gom và mạng lưới xử lý rác thải. Bản đồ này cần được thiết kế sao cho tối ưu và khoa học, đảm bảo tính hiệu quả trong việc quản lý và xử lý rác thải.
• Bước 2: Sau khi có bản đồ quy hoạch, các địa phương cần lựa chọn công nghệ và nhà đầu tư phù hợp với điều kiện cụ thể của mình. Việc này giúp tối ưu hóa quy trình xử lý rác thải và đảm bảo tính bền vững của các dự án.
• Bước 3: Đối với các dự án nhà máy xử lý rác thải, việc tăng cường quản lý sau đầu tư là rất quan trọng. Điều này đảm bảo rằng các dự án được vận hành và quản lý một cách hiệu quả, tránh được các vấn đề phát sinh và đảm bảo an toàn cho môi trường và cộng đồng.

Thông qua việc thực hiện các bước trên, việc lựa chọn một nhà đầu tư có công nghệ phù hợp được xem là chìa khóa vàng giúp giải quyết vấn đề xử lý rác thải hiện nay. Các dự án sử dụng công nghệ tiên tiến trong nước giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, đồng thời cũng giảm được chi phí vận hành và bảo trì, tối ưu hóa hiệu suất làm việc của các nhà máy xử lý.

Bên cạnh đó, việc tăng cường quản lý sau đầu tư làm giảm thiểu rủi ro và tránh được các vấn đề phát sinh sau khi các dự án đã đi vào hoạt động. Chỉ thông qua sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng mới có thể giải quyết được thách thức về xử lý rác thải hiện nay một cách hiệu quả và bền vững.

Xem thêm: Trực trạng ô nhiễm rác thải ở Việt Nam hiện nay

Kết luận

Việc xử lý rác thải ở Việt Nam vẫn đang gặp phải nhiều thách thức và khó khăn. Tuy nhiên, chỉ khi chúng ta đồng lòng và hợp tác chặt chẽ, mới có thể giải quyết được vấn đề này một cách toàn diện và bền vững, đem lại môi trường sống lành mạnh và bền vững cho tương lai.