Tín chỉ carbon là gì? Quy trình cấp tín chỉ Carbon hoàn chỉnh

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang trở thành mối quan tâm toàn cầu, quy trình cấp tín chỉ carbon đã trở thành một công cụ quan trọng giúp các doanh nghiệp và tổ chức giảm thiểu lượng khí thải carbon. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về quy trình cấp tín chỉ carbon, từ khái niệm đến các bước thực hiện, giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế này.

Tín chỉ carbon là gì?

Tín chỉ carbon, hay còn gọi là chứng chỉ carbon, là một loại giấy chứng nhận thương mại, đại diện cho quyền phát thải một tấn khí CO2 hoặc một lượng khí nhà kính khác có giá trị tương đương.

Tín chỉ carbon cho phép doanh nghiệp hoặc tổ chức sở hữu nó được phát thải một lượng khí CO2 nhất định. Theo cơ chế này, các doanh nghiệp gây ô nhiễm được phân bổ một số lượng tín chỉ nhất định, quy định mức khí thải tối đa mà họ có thể phát ra. Nếu phát thải ít hơn mức giới hạn, doanh nghiệp có thể bán lại tín chỉ dư thừa cho đơn vị khác có nhu cầu. Ngược lại, nếu phát thải vượt quá mức quy định, doanh nghiệp phải mua thêm tín chỉ từ thị trường carbon để bù đắp phần chênh lệch.

Trong bối cảnh toàn cầu, nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, đang từng bước triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính theo cam kết quốc tế. Đặc biệt, Hiệp ước Khí hậu Glasgow, được thông qua tại Hội nghị COP26 với sự tham gia của 197 quốc gia, đặt ra mục tiêu giảm 45% lượng khí thải CO2 vào năm 2030 so với mức năm 2010 và hướng tới mức phát thải ròng bằng 0 vào giữa thế kỷ này.

Để thực hiện mục tiêu này, thị trường carbon đã được hình thành, cho phép các quốc gia hoặc doanh nghiệp có lượng khí thải thấp hơn mức cam kết có thể bán tín chỉ carbon cho các bên có lượng khí thải cao hơn. Mỗi tín chỉ carbon đại diện cho một tấn CO2 hoặc lượng khí nhà kính khác được quy đổi tương đương (CO2tđ trong tiếng Việt hoặc CO2eq trong tiếng Anh), góp phần thúc đẩy các hoạt động giảm phát thải và bảo vệ môi trường một cách bền vững.

Cách tính tín chỉ carbon

Mỗi tấn CO2 thải ra môi trường sẽ tương ứng với 1 tín chỉ carbon. Để tính toán số lượng tín chỉ carbon cần thiết, doanh nghiệp phải xác định lượng khí thải CO2 phát sinh từ một hoạt động cụ thể. Dựa vào tổng lượng phát thải, doanh nghiệp có thể xác định số tín chỉ carbon cần bù đắp.

Ví dụ về tín chỉ carbon:

Giả sử có hai doanh nghiệp, Công ty X và Công ty Y. Theo một quy định hoặc tiêu chuẩn nào đó, mỗi công ty được phép phát thải tối đa 300 tấn CO2 mỗi năm.

Tuy nhiên, Công ty X dự kiến sẽ thải ra 400 tấn CO2, vượt mức cho phép 100 tấn, trong khi Công ty Y chỉ phát thải 200 tấn, thấp hơn giới hạn 100 tấn.

Để tuân thủ quy định và tránh bị phạt, Công ty X có thể mua 100 tín chỉ carbon từ Công ty Y, nơi có lượng phát thải thấp hơn mức cho phép.

Nói cách khác, nếu một doanh nghiệp phát thải 12 tấn CO2 nhưng giới hạn chỉ cho phép 10 tấn, họ có thể mua 2 tín chỉ carbon từ một doanh nghiệp khác có lượng khí thải thấp hơn và dư tín chỉ. Quá trình này được xác nhận bởi một bên thứ ba và các tín chỉ carbon có thể được giao dịch trên thị trường.

Quy trình cấp tín chỉ carbon

Ai cấp tín chỉ carbon?

Tín chỉ carbon được chứng nhận bởi nhiều tổ chức và cơ chế khác nhau, bao gồm các tiêu chuẩn carbon độc lập, cơ chế tín chỉ quốc tế và hệ thống tín chỉ cấp quốc gia hoặc địa phương. Cụ thể:

Tiêu chuẩn carbon độc lập

Đây là những tổ chức phi lợi nhuận hoặc tổ chức quốc tế thiết lập tiêu chuẩn để đảm bảo các dự án giảm phát thải carbon đáp ứng yêu cầu nhất định. Tín chỉ carbon do họ phát hành chủ yếu phục vụ mục đích tự nguyện, như giúp doanh nghiệp đạt trung hòa carbon.

Hai tiêu chuẩn phổ biến nhất hiện nay là Gold Standard và Verra (VCS – Verified Carbon Standard):

• Verra cung cấp khuôn khổ đánh giá độc lập cho các dự án giảm phát thải, áp dụng cho nhiều lĩnh vực từ năng lượng tái tạo đến bảo tồn rừng.
• Gold Standard yêu cầu các dự án không chỉ giảm phát thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và xã hội, do đó tín chỉ carbon từ Gold Standard thường được doanh nghiệp sử dụng để bù đắp phát thải.

Cơ chế tín chỉ quốc tế

Liên Hợp Quốc (UNFCCC) quản lý các cơ chế tín chỉ quốc tế nhằm hỗ trợ các quốc gia đạt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính theo các hiệp định quốc tế, từ Nghị định thư Kyoto trước đây đến Thỏa thuận Paris hiện nay. Những cơ chế này ban đầu phục vụ mục đích tuân thủ cam kết quốc tế nhưng cũng có thể được sử dụng trong thị trường tự nguyện.

Cơ chế tín chỉ quốc gia và địa phương

Nhiều quốc gia và khu vực xây dựng hệ thống tín chỉ carbon riêng để đáp ứng quy định kiểm soát phát thải trong nước. Các cơ chế này phổ biến ở Bắc Mỹ và Đông Á, tập trung vào thị trường nội địa với cả chương trình tự nguyện lẫn bắt buộc, tùy theo quy định tại mỗi địa phương.

Quy trình đạt tín chỉ carbon

Để được cấp tín chỉ carbon, doanh nghiệp hoặc tổ chức cần triển khai các dự án giảm phát thải khí nhà kính và thực hiện đăng ký chứng nhận tín chỉ carbon.

Hiện nay, có khoảng 170 loại dự án thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau có thể nhận tín chỉ carbon, bao gồm: quản lý rừng và đất đai, năng lượng, nông nghiệp, giao thông, công nghiệp và xử lý chất thải. Trong đó, các dự án phổ biến gồm trồng rừng, phát triển năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió), cũng như thu giữ và lưu trữ carbon (CCS).

Quá trình cấp tín chỉ carbon diễn ra theo 5 bước chính: xác định ý tưởng, đánh giá tính khả thi, huy động vốn, triển khai dự án và vận hành. Để đủ điều kiện nhận tín chỉ, dự án cần được đăng ký với tổ chức có thẩm quyền. Quy trình này bao gồm các giai đoạn quan trọng.

Ban đầu, doanh nghiệp phải ký hợp đồng với bên thứ ba để thực hiện thẩm định, quá trình này thường kéo dài từ 3 đến 6 tháng. Tiếp đó, dự án được đăng ký theo tiêu chuẩn phù hợp, mất trung bình khoảng 3 tháng. Khi đi vào hoạt động, đơn vị triển khai phải báo cáo mức giảm phát thải định kỳ, thường là mỗi năm một lần, tùy vào dữ liệu thu thập được và yêu cầu giám sát.

Trước khi chính thức nộp hồ sơ xin cấp tín chỉ, dự án cần trải qua bước thẩm tra độc lập bởi một bên thứ ba được phê duyệt, thời gian dao động từ 2 đến 6 tháng. Sau khi hoàn tất, mất thêm khoảng 3 tháng để tín chỉ carbon được ban hành.

Khi đã có tín chỉ carbon, doanh nghiệp hoặc tổ chức có thể giao dịch trên các sàn tín chỉ carbon quốc tế như EU Emissions Trading System (EU ETS) hoặc các thị trường mua bán tín chỉ khác, tùy theo cơ chế của từng khu vực.

Lợi ích và mục đích của tín chỉ carbon

Trong bối cảnh hiện nay, việc nắm bắt tầm quan trọng và lợi ích của tín chỉ carbon không chỉ là điều cần thiết mà còn mở ra cơ hội chiến lược cho doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Những giá trị mà tín chỉ carbon mang lại bao gồm:

• Giảm thiểu khí thải và tác động biến đổi khí hậu: Tín chỉ carbon góp phần hạn chế lượng khí thải CO₂ vào môi trường, từ đó giúp giảm hiệu ứng nhà kính, hạn chế hiện tượng nóng lên toàn cầu, nước biển dâng cao và các điều kiện thời tiết cực đoan. Đồng thời, nó còn thúc đẩy việc sử dụng năng lượng tái tạo, giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
• Thúc đẩy đổi mới công nghệ và phát triển bền vững: Để tham gia vào thị trường tín chỉ carbon, doanh nghiệp cần tìm kiếm giải pháp giảm phát thải thông qua việc đầu tư vào công nghệ xanh. Điều này tạo động lực cho sự phát triển của công nghệ tiết kiệm năng lượng, năng lượng tái tạo và các giải pháp tối ưu hóa quy trình sản xuất.
• Tối ưu hóa chi phí và gia tăng lợi nhuận: Việc giảm tiêu thụ năng lượng giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí vận hành, từ đó tăng hiệu quả kinh tế. Đồng thời, tối ưu hóa quy trình sản xuất giúp nâng cao năng suất, mang lại lợi ích lâu dài và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững.
• Góp phần vào phát triển kinh tế xanh: Thị trường tín chỉ carbon tạo ra cơ hội tài chính cho các dự án giảm phát thải như trồng rừng, bảo vệ rừng, phát triển năng lượng sạch… Điều này không chỉ mang lại nguồn thu nhập mới mà còn thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia trong việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.
• Tăng cường khả năng giám sát và quản lý khí thải: Thông qua việc thu thập và phân tích dữ liệu khí thải, doanh nghiệp có thể đánh giá tác động của mình đối với môi trường và xây dựng chiến lược giảm phát thải hiệu quả, giúp tối ưu hóa hoạt động sản xuất.
• Gia tăng giá trị thương hiệu và nâng cao uy tín: Doanh nghiệp tham gia vào thị trường tín chỉ carbon thể hiện cam kết mạnh mẽ với phát triển bền vững. Điều này giúp nâng cao hình ảnh thương hiệu, tạo dựng lòng tin từ khách hàng, đối tác và cộng đồng, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.

Việc tận dụng tín chỉ carbon không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn đóng góp tích cực vào bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, tạo nên giá trị dài hạn cho cả doanh nghiệp và xã hội.

Kết Luận

Quy trình cấp tín chỉ carbon là một cơ chế quan trọng trong cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu. Mặc dù có nhiều thách thức, nhưng lợi ích mà nó mang lại là không thể phủ nhận. Hiểu rõ và tham gia vào quy trình cấp tín chỉ carbon không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn mang lại nhiều cơ hội kinh tế cho các doanh nghiệp và tổ chức.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan và chi tiết về quy trình cấp tín chỉ carbon. Nếu bạn đang quan tâm đến việc tham gia vào các dự án carbon, hãy tìm hiểu kỹ và chuẩn bị đầy đủ để tận dụng tối đa các cơ hội mà cơ chế này mang lại.