Thực trạng và giải pháp xử lý nước thải sinh hoạt đô thị

Nước thải sinh hoạt đô thị là nước thải phát sinh từ các hoạt động sinh hoạt của con người trong các đô thị, bao gồm nước thải từ các hộ gia đình, các cơ sở kinh doanh, dịch vụ,… Nước thải sinh hoạt đô thị chứa nhiều chất ô nhiễm, có thể gây ra các tác động xấu đến môi trường và sức khỏe con người. Bài viết này sẽ đưa ra cái nhìn tổng quan về các giải pháp và công nghệ hiện đại trong xử lý nước thải sinh hoạt đô thị hiện nay.

Tầm quan trọng của việc xử lý nước thải sinh hoạt đô thị

Việc xử lý nước thải sinh hoạt đô thị đóng vai trò quan trọng trong nhiều khía cạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường, sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững của đô thị. Dưới đây là một số điểm quan trọng về tầm quan trọng của việc xử lý nước thải sinh hoạt đô thị:

• Bảo Vệ Môi Trường: Xử lý nước thải giúp loại bỏ các chất ô nhiễm khỏi nước trước khi được đổ ra môi trường tự nhiên, bảo vệ nguồn nước, hệ thống sông, suối, và các sinh quyển nước.
• Giữ Gìn Tài Nguyên Nước: Qua quá trình xử lý, nước thải có thể được tái sử dụng cho các mục đích khác như tưới cây, làm mát, hoặc thậm chí làm nước sạch cho một số nhu cầu không yêu cầu chất nước tinh khiết.
• Bảo Vệ Sức Khỏe Cộng Đồng: Nước thải không được xử lý có thể chứa đựng các chất gây hại như vi khuẩn, virus, và các hợp chất hóa học. Việc xử lý nước thải giúp giảm rủi ro lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
• Ngăn Chặn Ô Nhiễm Môi Trường Đô Thị: Đô thị thường xuyên phải đối mặt với vấn đề ô nhiễm nước từ sinh hoạt hàng ngày. Việc xử lý nước thải tại nguồn ngăn chặn ô nhiễm này, giúp duy trì môi trường sống lành mạnh cho cư dân đô thị.
• Đáp Ứng Tiêu Chuẩn Quốc Gia và Quốc Tế: Việc xử lý nước thải là một yêu cầu cơ bản để đáp ứng tiêu chuẩn về môi trường và an toàn nước, không chỉ theo quy định của quốc gia mà còn theo các tiêu chuẩn quốc tế.
• Chính Sách và Quản Lý Môi Trường: Xử lý nước thải là một phần quan trọng của chính sách và quản lý môi trường đô thị. Việc có các hệ thống xử lý hiệu quả là cơ sở để xây dựng các chiến lược bền vững về môi trường trong kế hoạch phát triển đô thị.
• Giảm Áp Lực Lên Nguồn Nước Ngầm: Bằng cách tái sử dụng nước từ quá trình xử lý, nguồn nước ngầm có thể được bảo vệ khỏi việc khai thác quá mức, giảm áp lực lên các nguồn nước ngầm quan trọng cho đô thị.
• Chống Ngập Lụt và Cải Thiện Hạ Tầng: Hệ thống xử lý nước thải cũng có thể giúp giảm nguy cơ ngập lụt bằng cách kiểm soát lượng nước thải đổ ra môi trường, đồng thời cải thiện hạ tầng thoát nước đô thị.
• Khuyến Khích Phát Triển Công Nghệ Xanh: Việc áp dụng công nghệ xanh trong xử lý nước thải không chỉ giúp giảm tác động môi trường mà còn khuyến khích sự phát triển và áp dụng các giải pháp sáng tạo và bền vững trong lĩnh vực này.

Các phương pháp xử lý nước thải sinh hoạt đô thị

Các phương pháp xử lý nước thải sinh hoạt đô thị được chia thành hai nhóm chính: giải pháp kỹ thuật và giải pháp phi kỹ thuật.

Giải pháp kỹ thuật

Giải pháp kỹ thuật là các giải pháp sử dụng các công nghệ, thiết bị để xử lý nước thải, bao gồm các phương pháp sau:

– Xử lý cơ học: Sử dụng các thiết bị để loại bỏ các chất rắn, cặn bã,… có trong nước thải. Các thiết bị xử lý cơ học thường được sử dụng đầu tiên trong quá trình xử lý nước thải, giúp loại bỏ các chất rắn lơ lửng, chất rắn không hòa tan,…

– Xử lý hóa học: Sử dụng các hóa chất để loại bỏ các chất ô nhiễm trong nước thải. Các hóa chất thường được sử dụng trong xử lý nước thải sinh hoạt đô thị bao gồm:

• Clo: Sử dụng để khử trùng nước thải, tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh.
• Phèn: Sử dụng để loại bỏ các chất rắn hòa tan, các chất hữu cơ,…
• Axít: Sử dụng để điều chỉnh pH của nước thải.
• Kiềm: Sử dụng để điều chỉnh pH của nước thải.

– Xử lý sinh học: Sử dụng các vi sinh vật để phân hủy các chất ô nhiễm trong nước thải. Xử lý sinh học là phương pháp xử lý nước thải sinh hoạt đô thị phổ biến nhất hiện nay. Các phương pháp xử lý sinh học thường được sử dụng bao gồm:

• Phương pháp AAO: Đây là phương pháp xử lý sinh học kết hợp giữa quá trình khử ammoniac (A), quá trình khử nitrat (A) và quá trình khử photphat (O).
• Phương pháp SBR: Đây là phương pháp xử lý sinh học tuần hoàn, trong đó các chất ô nhiễm được phân hủy trong các bể hiếu khí và kỵ khí.

Giải pháp phi kỹ thuật

Giải pháp phi kỹ thuật là các giải pháp không sử dụng các công nghệ, thiết bị, bao gồm các phương pháp sau:

– Xây dựng hệ thống thu gom và xử lý nước thải tập trung: Đây là giải pháp hiệu quả nhất để xử lý nước thải sinh hoạt đô thị. Hệ thống thu gom và xử lý nước thải tập trung sẽ giúp thu gom và xử lý nước thải từ các hộ gia đình, cơ sở sản xuất, kinh doanh,… một cách tập trung, đảm bảo hiệu quả xử lý cao.

– Xây dựng hệ thống thu gom và xử lý nước thải riêng lẻ: Đây là giải pháp phù hợp với các khu vực có mật độ dân cư thấp. Hệ thống thu gom và xử lý nước thải riêng lẻ sẽ giúp xử lý nước thải từ các hộ gia đình, cơ sở sản xuất, kinh doanh,… một cách riêng lẻ.

– Tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức của người dân: Đây là giải pháp quan trọng để giảm thiểu lượng nước thải sinh hoạt đô thị phát sinh. Người dân cần có ý thức sử dụng nước sạch tiết kiệm, hạn chế sử dụng các sản phẩm nhựa, túi nilon,… và xả thải nước thải đúng nơi quy định.

Các công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt đô thị

Các công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt đô thị được chia thành hai nhóm chính: công nghệ xử lý cơ học và công nghệ xử lý sinh học.

Công nghệ xử lý cơ học được sử dụng để loại bỏ các chất rắn, cặn bã,… có trong nước thải. Các công nghệ xử lý cơ học thường được sử dụng đầu tiên trong quá trình xử lý nước thải, giúp loại bỏ các chất rắn lơ lửng, chất rắn không hòa tan,…

Một số công nghệ xử lý cơ học phổ biến bao gồm:

• Song chắn rác: Sử dụng để loại bỏ các chất rắn lơ lửng có kích thước lớn hơn 2 mm.
• Bể lắng: Sử dụng để loại bỏ các chất rắn không hòa tan có kích thước nhỏ hơn 2 mm.
• Bể lọc rác: Sử dụng để loại bỏ các chất rắn có kích thước nhỏ hơn 0,5 mm.
• Bể lắng hóa lý: Sử dụng để kết tủa các chất rắn hòa tan bằng các hóa chất.

Công nghệ xử lý sinh học được sử dụng để phân hủy các chất ô nhiễm hữu cơ trong nước thải. Các công nghệ xử lý sinh học thường được sử dụng bao gồm:

• Xử lý sinh học hiếu khí: Sử dụng các vi sinh vật hiếu khí để phân hủy các chất ô nhiễm hữu cơ.
• Xử lý sinh học kỵ khí: Sử dụng các vi sinh vật kỵ khí để phân hủy các chất ô nhiễm hữu cơ.
• Xử lý sinh học kết hợp hiếu khí – kỵ khí: Sử dụng kết hợp các vi sinh vật hiếu khí và kỵ khí để phân hủy các chất ô nhiễm hữu cơ.

Một số công nghệ xử lý sinh học phổ biến bao gồm:

• Bể bùn hoạt tính: Đây là công nghệ xử lý sinh học hiếu khí phổ biến nhất hiện nay.
• Bể UASB: Đây là công nghệ xử lý sinh học kỵ khí phổ biến nhất hiện nay.
• Bể SBR: Đây là công nghệ xử lý sinh học tuần hoàn, trong đó các chất ô nhiễm được phân hủy trong các bể hiếu khí và kỵ khí.

Việc lựa chọn công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt đô thị phù hợp sẽ giúp nâng cao hiệu quả xử lý nước thải, bảo vệ môi trường và đảm bảo sức khỏe cộng đồng.

Thực trạng xử lý nước thải sinh hoạt đô thị tại Việt Nam

Theo thống kê của Bộ Xây dựng, năm 2022, tỷ lệ nước thải sinh hoạt đô thị được thu gom và xử lý tại Việt Nam mới đạt khoảng 15%. Tỷ lệ này còn thấp so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới.

Những thành tựu

Trong những năm qua, công tác xử lý nước thải sinh hoạt đô thị tại Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể, cụ thể là:

• Số lượng nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt đô thị tăng nhanh, từ 17 nhà máy năm 2010 lên 71 nhà máy năm 2022.
• Tổng công suất xử lý nước thải sinh hoạt đô thị tăng từ 1,4 triệu m3/ngày lên 1,38 triệu m3/ngày.
• Một số đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng,… đã xây dựng được hệ thống thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt tập trung.

Những hạn chế

Bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác xử lý nước thải sinh hoạt đô thị tại Việt Nam vẫn còn tồn tại một số hạn chế, cụ thể là:

• Tỷ lệ thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt đô thị còn thấp, chỉ đạt khoảng 15%.
• Hệ thống thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt đô thị còn chưa đồng bộ, chưa đáp ứng nhu cầu xử lý nước thải của các đô thị lớn.
• Công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt đô thị còn lạc hậu, hiệu quả xử lý chưa cao.
• Nguồn lực đầu tư cho công tác xử lý nước thải sinh hoạt đô thị còn hạn chế.

Các giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý nước thải sinh hoạt đô thị

Để nâng cao hiệu quả xử lý nước thải sinh hoạt đô thị tại Việt Nam, cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:

• Tăng cường đầu tư: Nhà nước cần tăng cường đầu tư cho công tác xử lý nước thải sinh hoạt đô thị, bao gồm đầu tư xây dựng hệ thống thu gom và xử lý nước thải tập trung, đầu tư nghiên cứu, phát triển công nghệ xử lý nước thải tiên tiến.
• Cải thiện công nghệ: Các doanh nghiệp cần nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các công nghệ xử lý nước thải tiên tiến, thân thiện với môi trường.
• Nâng cao ý thức của người dân: Cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức của người dân về bảo vệ môi trường, đặc biệt là trong việc sử dụng nước sạch và xả thải nước thải.

Việc nâng cao hiệu quả xử lý nước thải sinh hoạt đô thị là một nhiệm vụ quan trọng, cần sự chung tay của cả cộng đồng.

Kết luận

Nước thải sinh hoạt đô thị là một vấn đề nhức nhối cần được giải quyết để bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Để nâng cao hiệu quả xử lý nước thải sinh hoạt đô thị, cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ phía nhà nước, doanh nghiệp và người dân.