Tổng quan hoạt động kiểm định hiệu chuẩn thiết bị quan trắc môi trường

Kiểm định hiệu chuẩn thiết bị quan trắc môi trường là các quy trình quan trọng để đảm bảo rằng thiết bị đo lường hoạt động chính xác và đáng tin cậy. Kiểm định thường liên quan đến việc đánh giá hiệu suất của thiết bị, trong khi hiệu chuẩn là quá trình điều chỉnh thiết bị để đạt được độ chính xác theo tiêu chuẩn.

Theo Thông tư 24/2017/TT-BTNMT, các thiết bị quan trắc môi trường phải được kiểm định, hiệu chuẩn và thử nghiệm theo quy định của pháp luật hiện hành về đo lường và chất lượng sản phẩm. Quy định về đo lường hiện hành được quy định trong Thông tư 23/2013/TT-BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ ngày 26/09/2013. Theo đó, các thiết bị quan trắc môi trường phải thực hiện kiểm định đối với các phương tiện đo lưu lượng, nồng độ SO2, CO2, CO, NOx, bụi trong không khí, và các thiết bị đo lưu lượng, pH, nồng độ oxy hòa tan, độ dẫn điện, độ đục của nước, tổng chất rắn hòa tan trong nước.

Sự khác biệt giữa kiểm định và hiệu chuẩn

Kiểm định thiết bị

Kiểm định (Verification) là biện pháp kiểm soát về đo lường do tổ chức kiểm định phương tiện đo thực hiện để đánh giá, xác nhận phương tiện đo đảm bảo phù hợp với yêu cầu kỹ thuật. Kiểm định là điều kiện pháp lý bắt buộc đối với các thiết bị đo lường, phải thực hiện trước khi đưa vào hoạt động và định kỳ trong suốt thời gian sử dụng thiết bị. Hoạt động kiểm định liên quan đến việc sử dụng vật chuẩn/chất chuẩn đã được chứng nhận để kiểm tra lại kết quả đo của thiết bị. Nếu kết quả đo không đạt yêu cầu, thiết bị cần được sửa chữa hoặc hiệu chuẩn lại.

Hiệu chuẩn thiết bị

Hiệu chuẩn (Calibration) là hoạt động kỹ thuật nhằm đảm bảo rằng thiết bị/phương tiện đo cung cấp các giá trị đo lường chính xác. Đây là hoạt động thường xuyên của người sử dụng thiết bị để duy trì độ chính xác của thiết bị do có thể bị sai lệch trong quá trình hoạt động. Hiệu chuẩn bao gồm việc sử dụng chất chuẩn để lập đường chuẩn và kiểm tra độ chính xác của thiết bị. Chu kỳ hiệu chuẩn được quy định bởi nhà sản xuất thiết bị và cần được thực hiện thường xuyên trong quá trình sử dụng.

Hình dưới đây  biểu thị phổ phân tử của nước trước khi bổ chính và sau khi tách phổ,  bổ chính các chất tan và không tan trong nước thực hiện trong máy quang phổ nhúng chìm

Yêu cầu về giấy chứng nhận kiểm định và hiệu chuẩn

Giấy chứng nhận kiểm định là yêu cầu bắt buộc đối với một số thiết bị đo lường được quy định trong Thông tư 23/2013/TT-BKHCN. Trong khi đó, giấy chứng nhận hiệu chuẩn mang tính chất tự nguyện và không được quy định bắt buộc bởi các văn bản pháp luật hiện hành. Việc cấp giấy chứng nhận hiệu chuẩn thường không được thực hiện thường xuyên và không thay thế cho hoạt động hiệu chuẩn định kỳ cần thiết để duy trì độ chính xác của thiết bị.

Các vấn đề thực tiễn trong kiểm định và hiệu chuẩn

Hiện nay, một số đơn vị sử dụng dung dịch chuẩn thương mại như COD, TSS để hiệu chuẩn thiết bị đo quang phổ nước thải tự động, trong khi nhà sản xuất khuyến cáo sử dụng kết quả phân tích của phòng thí nghiệm. Đối với các thiết bị như máy quang phổ nhúng chìm đo phổ tử ngoại – khả kiến của nước, cần phải dùng kết quả phòng thí nghiệm để đảm bảo độ chính xác.

Các thiết bị như pH có tính chọn lọc cao có thể sử dụng chất chuẩn thương mại để hiệu chuẩn, nhưng việc này cần được thực hiện cẩn thận để tránh sai số do tuổi thọ của sensor. Các thiết bị quan trắc môi trường tự động như đo bụi và lưu lượng khí thải thường gặp khó khăn trong việc kiểm định và hiệu chuẩn do điều kiện chuẩn không thể đáp ứng.

Quy trình kiểm định thiết bị quan trắc

Chuẩn bị thiết bị và công cụ cần thiết: Trước khi bắt đầu kiểm định, đảm bảo rằng tất cả các thiết bị và công cụ cần thiết đã được chuẩn bị sẵn sàng. Điều này bao gồm cả các thiết bị đo lường và các tài liệu hướng dẫn.

Lập kế hoạch kiểm định: Xác định các mục tiêu và tiêu chí kiểm định rõ ràng. Lập kế hoạch chi tiết về quy trình kiểm định và các bước cần thực hiện.

Phương pháp kiểm định cụ thể: Áp dụng các phương pháp kiểm định như kiểm tra chức năng, so sánh với chuẩn, và kiểm tra độ chính xác của thiết bị.

Ghi nhận và phân tích kết quả: Ghi lại các kết quả kiểm định và phân tích để xác định xem thiết bị có đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật và tiêu chuẩn không.

Xem thêm: Các quy đinh quan trắc trong vận hành và thử nghiệm

Kết Luận

Kiểm định và hiệu chuẩn là hai hoạt động quan trọng nhưng có sự khác biệt rõ rệt. Kiểm định là yêu cầu pháp lý bắt buộc với chu kỳ định kỳ, trong khi hiệu chuẩn là hoạt động thường xuyên của người sử dụng thiết bị. Hiểu đúng về sự khác biệt này giúp đảm bảo rằng thiết bị quan trắc môi trường hoạt động chính xác và hiệu quả.